-
Me një eksperiencë të gjatë në vendet europiane dhe ato perëndimore, profesor PetraqPapajorgji është rikthyer në Tiranë për të drejtuar një nga Universitetet më tërëndësishëm privat. Në një intervistë ekskluzivisht për “elite”, Papajorgji një kapacitet irëndësishëm në fushën e informatikës, rrëfen rrugëtimin e tij prej qytetit mijëravjeçarBeratit, auditoret si student në Tiranë, më pas profesor i mjaft personaliteteve sot nëposte kyc. Udhëtimin e tij drejt Amerikës mësimdhënia atje, aktualisht gjendet në Tiranë,ku po kontribuon në edukimin e brezave të rinj si dhe shpreh hapur shqetësimet dheproblemet që lidhen sot me arsimin në përgjithësi. Jo vetëm kaq ai mbetet një potenciali rëndësishëm në fushën e kërkimeve shkencore, ku aktualisht është kryeredaktorshkencor i revistës “International Journal of Agricultural and Environmental InformationSystems” të botuar në Philadelfia, USA si dhe anëtar i bordit të disa revistave të tjerandërkombëtare.Nga Anila ÇuliPofesor Papajorgji, vitet e fundit Universitete të ndryshme në Tiranë janë cilësuar si“fabrikë diplomash”, nivel dhe kërkesë e ulët frekuentimi, përgatitje e studentëve cili është opinion juaj në përgjithësi rreth këtij debate a abuzohet mbi këtë sistem? Problemi i cilësisë së sistemit të arsimit në tërësi dhe atij të lartë në veçanti, është mjaft kompleks dhe shumë i rëndësishëm për të ardhmen e vendit. Numri i universiteteve publike dhe private në vendin tonë kishte arritur shifra të pajustifikuara. Edhe pas mbylljes së një numri të konsiderueshëm universitetesh private dhe filiale të universiteteve publike, ende ka një numër shumë të madh universitetesh për numrin epopullsisë. Vetëm në Tiranë ka më shumë universitete se në Kaliforni??? Dihet searësimi nuk është një fushë e përshtatshme për të investuar për fitim e nëqoftëse ekemi parasysh fitimin, është e pashmangshme ulja e cilësisë së produktit.Debati lidhur me “publik versus privat” në fushën e arsimit ka kohë që zhvillohet nëshumë vende të botës. Ka shtete me një histori të suksesshme të arsimit privat si p.sh.Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka edhe shtete të tjera, veçanërisht në Evropë, kuarsimi privat nuk është shumë i përhapur. Në SHBA universitetet më të njohur janë jopublike, si p.sh. ai i Harvard, “Yale and Stanford”, etj. Preferoj të përdor termin “jopublik” në vend të atj “privat” sepse në kulturën dhe eksperiencën tonë këto 20 vitet efundit, universitetet private kanë qenë pronë e një individi apo grup individësh (shumëmë rrallë kjo e fundit). Si të tillë, vendimmarrja në procesin akademik është totalisht nëduart e një personi e ç ’është më e keqja, jo me arsimin e përshtatshëm për një detyrëtë tillë. Ky kontekst, nuk ka shumë nevojë për komente për të kuptuar se si funksiononnjë institucion i tillë…..“Harvard”, “Yale” apo “Stanford”, nuk janë pronë e asnjë personi apo grupi personash.Ato financohen nga dhuratat qe i bëjnë ish nxënës me pozita kyçe në industri apopolitikë. Fondi i krijuar prej vitesh në këtë mënyrë, menaxhohet me shumë kujdes nganjë grup specialistësh për të siguruar fitime maksimale në treg. Në këto kushte, nukbëhet fjalë që drejtuesit e këtyre universiteteve të abuzojnë liritë akademike apo tëinfluencojnë notat e studenteve për arsye private. Suksesi i tyre sigurohet nga cilësia etrupit pedagogjik e cilësia e studenteve që dalin nga këto shkolla. Reputacioni i shkollëspërcaktohet nga kritere si p.sh. numri i fituesve te çmimit Nobel, Numri i presidentëve tëkompanive të mëdha të dalë nga kjo shkollë etj.Këto kohët e fundit janë bërë përpjekje serioze nga qeveria për të rritur cilësinë eedukimit veçanërisht në shkollën e lartë. Ka dalë edhe ligji i ri për arsimin e lartë.Mendoj se ndërsa ka një kuadër shumë të precizuar për menaxhimin e universitetevepublike, ngelet shume i paqartë kuadri në të cilin do të menaxhohen universitetetprivate. Ndërsa është e detyruar zgjedhja e drejtuesve të departamentit, fakultetit dheuniversitetit në institucionet publike, nuk kërkohet që po këto rregulla të zbatohen edhepër institucionet private. Për mendimin tim, kjo krijon kushte për mos respektimin e lirisëakademike. Sa herë qëndonjë pedagog nuk është dakord me administratorin/pronarin, ivihet në dukje direkt apo indirekt fakti që mund t’i pritet kontrata e punës….A mund tëketë liri akademike në këto kushte?Z. Papajorgji ju prej shumë vitesh keni jetuar në SHBA, mund të më thoni si u ndiet atjedhe një përkufizim rreth studentëve nivelit dhe shkollave perëndimore?Është e vështirë të besh përgjithësime, por të paktën eksperienca ime personale ështëqë unë kam hasur student që të kalojnë kohën kot e nëpër kafe. Si rregull, studentët -
punojnë e vitet e studimeve, e veçanërisht ato të studimeve doktorale, janë shumë tëvështira. Duke patur parasysh që në përgjithësi, të studiosh në SHBA edhe nëuniversitetet publike, kushton shumë. Studentet në përgjithësi marrin hua nga shteti përtë kryer studimet. Në këto kushte, është e vështire të mendohet që një student harxhonkohën kot me para të marra borxh…Ne eksperiencën time shume vjeçare tëmësimdhënies në SHBA, nuk kam pasur ndonjëherë problem disiplinën në klasë, gjë qëështë shumë shpesh problem në klasat tona.Lidhur me nivelin e studimeve, kjo varet shumë nga shkolla. Në SHBA ka rreth 3,026institucione 4 vjeçare (publike e private) e gjen nga të gjithë nivelet. Mundet të gjeshedhe universitete që kanë nivel më të ulët se universitetet tona ashtu sikurse ka edheuniversitetet më të mira në botë. Varet shumë ku studion.Çfarë keni sjellë prej asaj eksperience tek studentët tuaj?Një nga karakteristikat kryesore të shkollës amerikane është prakticiteti i studimeve.Nuk duhet menduar se nuk studiohet teori, por teoria është e lidhur shumë me praktikëndhe studentët, në shkollat e mira, pajisen me një arsenal mjetesh për t’i përdorur nëzgjidhjen e problem të përditshme. Duhet thënë se në SHBA ka një numër shumë tëmadh korporatash të mëdha që shtrojnë për zgjidhje shumë problem praktike. Nëshumë universitete, mbrojtja e diplomës se master apo doktoratë, është e lidhur mezgjidhjen e një problemi konkret e kompleks. Njohuritë e mara në shkollë janëdirekt tëaplikueshme në praktikë. Ky është edhe dallimi i madh midis mentalitetit evropian dheatij amerikan përshkollën e rolin e saj. Modeli amerikano -verior stimulon dialogunndërmjet disiplinave të ndryshme i nevojshëm për zgjidhjen e një problemi praktik. Vihetre që edhe në Evropë, prej kohësh ka filluar ndryshimi dhe kalimi drejt modelit Amerikannë arsimin e lartë.Unë mundohem që pjesën teorike të lëndës t’ua paraqes nëpërmjet shembujshkonkrete me qëllim që thelbi teorik të dalë si rrjedhë e zgjidhjes së një problemi praktik.Personalisht besoj se një pedagog i mire që e njeh mirë lëndën është në gjendje t’uaparaqesë atë thjesht e kuptueshëm. Besoj se roli i pedagogut është të mësojëstudentët. Kam parasysh studentë normalë, që janë të interesuar të mësojnë e tëpërgatiten sa më mirë për të përballuar sfidat e vështira të jetës, jo studente qe “bëjnëmaster” nëpër kafe.Z. Papajorgji di që ju jeni diplomuar në Tiranë dhe më pas udhëtimi juaj ka qenë nëvende të ndryshme perëndimore, mund të na flisni diçka më shumë rreth kësajeksperience?Unë kam mbrojtur titullin në Universitetin e Tiranës dhe më pas shkova në USA siFullbright Scholar. Fillimi i punës në departamentin e Inxhinierisë Agrare, nëUniversitetin e Floridës fillimisht ishte shumë i vështirë për shumë arsye. Në fillim më ka
-
rënë që të punoja me një profesor nga Teksasi që është një nga figurat më në zë nëfushën e simulimit të rritjes së bimëve. Problemi im ishte që nuk e kuptoja mirë theksine tij teksan…Shpesh më qëllonte të bëhesha ujë në djersë nga sikleti kur diskutoja metë. Problem tjetër ishte boshllëku teknologjik që unë kisha, i porsaardhur nga Shqipëria.Më është dashur shumë punë e mund deri sa arrita të barazohem me kolegët e mi. Epërsëris, ka qenë mjaft e vështirë, por me punë çdo pengese mund të kalohet mesukses.Më pas kam punuar me një grup internacional që organizonte Kongresin Botëror tëInformatikës në Bujqësi e Mjedis. Kjo më dha mundësinë të vizitoj shumë vende euniversitete të huaja. Kam dhënë mësim në disa universitete në USA dhe Evropë dhekjo padyshim ështënjë arritje që më jepte shumë kënaqësi. Veçanërisht më jeptekënaqësi fakti që në grupin ku punoja kishte edhe të huaj si Francezë, Italianë etj. Nësytë e amerikanëve ne ishim njëlloj, madje amerikanet vlerësonin më shumë aftësitë nëpunë se sa kombësinë e personit. Një gjë e tillë nuk do të ndodhte shpesh në Evropë.Amerika është me të vërtetë një vend i bekuar për atë që dëshiron të punojë seriozisht.Cilat janë angazhimet tuaja aktualisht përveçse universitetit?Përveç aktivitetit pedagogjik jam kryeredaktor shkencor i revistës “International Journalof Agricultural and Environmental Information Systems” të botuar në Philadelfia, USA sidhe anëtar i bordit të disa revistave të tjera ndërkombëtare. Ky ështënjë aktivitetqëkërkon shumë punë.Shumë student tuaj sot janë në pozicione të rëndësishme vendimarrje, mund të mëthoni si janë marrëdhëniet tuaja sot me to?Nga ish- studentët e mi kam pasur marrëdhënie pune vetëm me Ministren Harito dheDritan Mezinin, drejtorin e bordit të AITA’s. Me të dy kam marrëdhënie shumë të mira.Ministrja Harito është një person shumë i edukuar dhe i respektueshëm. Nuk e themkëtë nisur nga pozicioni i saj, unë jam në fund të karrierës e nuk më duhet më asgjë,por me të vërtetë të ngjall respekt. Me Mezinin kemi marrëdhënie miqësore pasi jemi tëdy në disa shoqata si ajo e AITA’s, shoqata e Fullbright, e takohemi më shpesh edhepër ndonjë kafe. Kam marrëdhënie mjaft miqësore edhe me Vasil Naçin, biznesmenmjaft i suksesshëm; edhe ai të ngjall respekt me mënyrën se si sillet, thjesht e memodesti. Sot janë të paktë njerëzit qe ruajnë modestinë kur kanë pozicione tërëndësishme ose kur janë mire ekonomikisht.Z. Papajorgji si janë marrëdhëniet tuaja sot me studentët, sa kërkues dhe ambiciozjanë ata në rrugën që kanë zgjedhur të ndjekin?
-
Pofesor Papajorgji, vitet e fundit Universitete të ndryshme në Tiranë janë cilësuar si“fabrikë diplomash”, nivel dhe kërkesë e ulët frekuentimi, përgatitje e studentëve ciliështë opinion juaj në përgjithësi rreth këtij debate a abuzohet mbi këtë sistem?Problemi i cilësisë së sistemit të arsimit në tërësi dhe atij të lartë në veçanti, është mjaftkompleks dhe shumë i rëndësishëm për të ardhmen e vendit. Numri i universitetevepublike dhe private në vendin tonë kishte arritur shifra të pajustifikuara. Edhe pasmbylljes së një numri të konsiderueshëm universitetesh private dhe filiale tëuniversiteteve publike, ende ka një numër shumë të madh universitetesh për numrin e
-
popullsisë. Vetëm në Tiranë ka më shumë universitete se në Kaliforni??? Dihet searësimi nuk është një fushë e përshtatshme për të investuar për fitim e nëqoftëse ekemi parasysh fitimin, është e pashmangshme ulja e cilësisë së produktit.Debati lidhur me “publik versus privat” në fushën e arsimit ka kohë që zhvillohet nëshumë vende të botës. Ka shtete me një histori të suksesshme të arsimit privat si p.sh.Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka edhe shtete të tjera, veçanërisht në Evropë, kuarsimi privat nuk është shumë i përhapur. Në SHBA universitetet më të njohur janë jopublike, si p.sh. ai i Harvard, “Yale and Stanford”, etj. Preferoj të përdor termin “jopublik” në vend të atj “privat” sepse në kulturën dhe eksperiencën tonë këto 20 vitet efundit, universitetet private kanë qenë pronë e një individi apo grup individësh (shumëmë rrallë kjo e fundit). Si të tillë, vendimmarrja në procesin akademik është totalisht nëduart e një personi e ç ’është më e keqja, jo me arsimin e përshtatshëm për një detyrëtë tillë. Ky kontekst, nuk ka shumë nevojë për komente për të kuptuar se si funksiononnjë institucion i tillë…..“Harvard”, “Yale” apo “Stanford”, nuk janë pronë e asnjë personi apo grupi personash.Ato financohen nga dhuratat qe i bëjnë ish nxënës me pozita kyçe në industri apopolitikë. Fondi i krijuar prej vitesh në këtë mënyrë, menaxhohet me shumë kujdes nganjë grup specialistësh për të siguruar fitime maksimale në treg. Në këto kushte, nukbëhet fjalë që drejtuesit e këtyre universiteteve të abuzojnë liritë akademike apo tëinfluencojnë notat e studenteve për arsye private. Suksesi i tyre sigurohet nga cilësia etrupit pedagogjik e cilësia e studenteve që dalin nga këto shkolla. Reputacioni i shkollëspërcaktohet nga kritere si p.sh. numri i fituesve te çmimit Nobel, Numri i presidentëve tëkompanive të mëdha të dalë nga kjo shkollë etj.Këto kohët e fundit janë bërë përpjekje serioze nga qeveria për të rritur cilësinë eedukimit veçanërisht në shkollën e lartë. Ka dalë edhe ligji i ri për arsimin e lartë.Mendoj se ndërsa ka një kuadër shumë të precizuar për menaxhimin e universitetevepublike, ngelet shume i paqartë kuadri në të cilin do të menaxhohen universitetetprivate. Ndërsa është e detyruar zgjedhja e drejtuesve të departamentit, fakultetit dheuniversitetit në institucionet publike, nuk kërkohet që po këto rregulla të zbatohen edhepër institucionet private. Për mendimin tim, kjo krijon kushte për mos respektimin e lirisëakademike. Sa herë qëndonjë pedagog nuk është dakord me administratorin/pronarin, ivihet në dukje direkt apo indirekt fakti që mund t’i pritet kontrata e punës….A mund tëketë liri akademike në këto kushte?Z. Papajorgji ju prej shumë vitesh keni jetuar në SHBA, mund të më thoni si u ndiet atjedhe një përkufizim rreth studentëve nivelit dhe shkollave perëndimore?Është e vështirë të besh përgjithësime, por të paktën eksperienca ime personale ështëqë unë kam hasur student që të kalojnë kohën kot e nëpër kafe. Si rregull, studentët
-
punojnë e vitet e studimeve, e veçanërisht ato të studimeve doktorale, janë shumë tëvështira. Duke patur parasysh që në përgjithësi, të studiosh në SHBA edhe nëuniversitetet publike, kushton shumë. Studentet në përgjithësi marrin hua nga shteti përtë kryer studimet. Në këto kushte, është e vështire të mendohet që një student harxhonkohën kot me para të marra borxh…Ne eksperiencën time shume vjeçare tëmësimdhënies në SHBA, nuk kam pasur ndonjëherë problem disiplinën në klasë, gjë qëështë shumë shpesh problem në klasat tona.Lidhur me nivelin e studimeve, kjo varet shumë nga shkolla. Në SHBA ka rreth 3,026institucione 4 vjeçare (publike e private) e gjen nga të gjithë nivelet. Mundet të gjeshedhe universitete që kanë nivel më të ulët se universitetet tona ashtu sikurse ka edheuniversitetet më të mira në botë. Varet shumë ku studion.Çfarë keni sjellë prej asaj eksperience tek studentët tuaj?Një nga karakteristikat kryesore të shkollës amerikane është prakticiteti i studimeve.Nuk duhet menduar se nuk studiohet teori, por teoria është e lidhur shumë me praktikëndhe studentët, në shkollat e mira, pajisen me një arsenal mjetesh për t’i përdorur nëzgjidhjen e problem të përditshme. Duhet thënë se në SHBA ka një numër shumë tëmadh korporatash të mëdha që shtrojnë për zgjidhje shumë problem praktike. Nëshumë universitete, mbrojtja e diplomës se master apo doktoratë, është e lidhur mezgjidhjen e një problemi konkret e kompleks. Njohuritë e mara në shkollë janëdirekt tëaplikueshme në praktikë. Ky është edhe dallimi i madh midis mentalitetit evropian dheatij amerikan përshkollën e rolin e saj. Modeli amerikano -verior stimulon dialogunndërmjet disiplinave të ndryshme i nevojshëm për zgjidhjen e një problemi praktik. Vihetre që edhe në Evropë, prej kohësh ka filluar ndryshimi dhe kalimi drejt modelit Amerikannë arsimin e lartë.Unë mundohem që pjesën teorike të lëndës t’ua paraqes nëpërmjet shembujshkonkrete me qëllim që thelbi teorik të dalë si rrjedhë e zgjidhjes së një problemi praktik.Personalisht besoj se një pedagog i mire që e njeh mirë lëndën është në gjendje t’uaparaqesë atë thjesht e kuptueshëm. Besoj se roli i pedagogut është të mësojëstudentët. Kam parasysh studentë normalë, që janë të interesuar të mësojnë e tëpërgatiten sa më mirë për të përballuar sfidat e vështira të jetës, jo studente qe “bëjnëmaster” nëpër kafe.Z. Papajorgji di që ju jeni diplomuar në Tiranë dhe më pas udhëtimi juaj ka qenë nëvende të ndryshme perëndimore, mund të na flisni diçka më shumë rreth kësajeksperience?Unë kam mbrojtur titullin në Universitetin e Tiranës dhe më pas shkova në USA siFullbright Scholar. (Vijon e plote ne print)
